Kar, yağmur, güneş gibi hava şartlarına karşı üstü kapalı alan oluşturmak üzere kullanılan yapı elemanlarıdır. Çatılar, malzeme yapısı ve şekil yapısı bakımından iki kısımda incelenebilir.

Malzeme Yapısı Bakımından Çatı Türleri

Ahşap Çatılar

Özellikle konutlarda en yaygın kullanılan çatı türüdür. Çeşitli tipleri vardır ama daha çok kırma çatılarda tercih edilmektedir. En önemli avantajı ekonomik ve hafif olmasıdır. Çatı örtüsü olarak bütün kaplama türleri kullanılabilmektedir.

Çelik Çatılar

Genellikle sanayi yapılarında geniş açıklıklara ihtiyaç olduğundan dolayı bu tip çatılar kullanılır. Bu sayede orta yükseklik daha düşük tutulabilir. Çabuk kurulması ve sağlam olması tercih sebebidir ama ahşap çatıya göre maliyeti daha fazladır. Bir diğer avantajı ise altına betonarme döşeme yapmaya gerek olmadığından, değişik bir ambiyans kurulabilir ve yapının kullanım hacmi artırılabilir.

Betonarme Çatılar

Bu tip çatılarda, çatı örtüsünü taşıması için ahşap veya çelik elemanlar yerine çesanlı beton kullanılır. Günümüzde çok fazla tercih edilmemektedir. Yalıtım teknolojisinin bu kadar gelişmemiş olduğu dönemlerde, soğuk iklimli bölgelerde ya da çok sıcak iklimli bölgelerde yalıtım avantajından dolayı tercih edilirdi.

Teras Çatılar

Bu tip çatılarda, yapının betonarme döşemesinin üstüne ısı, ses ve su yalıtımı yapılır, kar ve suyun tahliyesi için hafif eğim verilir ve üzerinde gezilebilir veya gezilemeyen şekilde tasarlanır. Bazen de teras çatılar, toprak üstü çimle kaplanarak ve hafif bitkilerle donatılarak daha yeşil bir konsept oluşturmak üzere tasarlanmaktadır.

Şekil Yapısı Bakımından Çatı Türleri

Sundurma Çatılar

Kendisinden daha yüksek bir bina ile bitişik nizam olan, küçük açıklıklı yapılarda, su ve kar tahliyesini diğer taraftan yapmak üzere tasarlanmış, eğimi tek yönlü olan çatı tipleridir.

Beşik Çatılar

Genellikle dikdörtgen biçimli küçük açıklıklı yapılarda veya karşılıklı iki kenarından bitişik nizam olan yapılarda tercih edilir. Karşılıklı iki yöne eğim verilir.

Kırma Çatılar

En yoğun kullanımı olan çatı tipidir. Yapının kenar sayısı kadar eğimli yüzeyi bulunur. Su tahliyesi bu yüzeylerden oluklara taşınarak binanın belli bölgelerinden zemine tahliyesi sağlanır.

Asimetrik Çatılar

Klasik mimariden farklı bir tasarım sağlanmak istenen yapılarda; her bir yüzeyi farklı yönlere bakan, değişik büyüklük ve eğimlerde yapılan çatı türleridir. Çoğunlukla villa konseptli yapılarda tercih edilir.

Mansard Çatılar

Adını fransız mimar François Mansard’tan alan bu bu tip çatıların herbir yüzeyinde çift eğim vardır ve alt eğim üste göre daha diktir. Bu sayede geniş ve ferah bir kullanım alanı sağladığından, çatı piyesli yapılarda tercih edilir.

Tonoz Çatılar

Hem daha estetik görünmesinden hem de çatı altı kullanım alanının daha geniş ve ferah olması nedeniyle tercih edilir ama özellikle tepe kısmında kar birikmesi fazla olduğundan, soğuk iklimli bölgelerde tercih edilmez.

Kubbe Çatılar

İbadethanelerde kullanılan çatı türüdür. Ayrıca estetik görüntüsü sebebiyle tarihi yapılarda da sıklıkla bu çatı tipinin kullanılmış olduğu görülmektedir.

Fener Çatılar

Günümüzde fazla tercih edilmemekle birlikte, geniş açıklıklı sanayi yapılarında, daha fazla ışık alabilmek ve havalandırma sağlayabilmek için yapılan çatı türleridir.

Çatı Kaplama Türleri

Kiremit Kaplama

Kiremit, kilden imal edilen doğal bir malzemedir. Yerli üretim olduğundan fiyatı nispeten ucuzdur. Yalıtım bakımından sandviç panelden sonra en etkili kaplama türüdür. Daha çok marsilya, valensiya ve alaturka türleri kullanılmaktadır.

Sandviç Panel Kaplama

İki kat sac veya alüminyum levha arasına yalıtım malzemesi konularak oluşturulan malzemelerdir. Birbirine geçmeli olarak tasarlandığından montajı hızlı ve kolaydır. Çok iyi yalıtım sağladığından, ısı ve ses yalıtımı elzem olan yapılarda tercih edilir. İç dolgu malzemesi ile paneli oluşturan metal farklı yapılara ve bölgelere uyum sağlayacak şekilde üretilebilir.

Eternit (Atermit) Kaplama

Eternit, lifli çimentodan elde edilmektedir. Oluklu veya düz imal edilebilmektedir. Levhalar oldukça sağlam, paslanmaz ve elektriği geçirmez özelliktedir. Gri renkte imal edilmekle birlikte boyanabilmesi de mümkündür.

Sac (Metal) Kaplama

En çok tercih edilen kaplama türlerindendir. Şık, uzun ömürlü, geri dönüştürülebilir ve dayanıklıdır. Montajı kolay, hafif ve boyanabilir bir malzemedir. En önemli dezavantajı izolasyonunun zayıf olmasıdır.

Şingıl Kaplama

Farklı desen ve renklerde imal edilebilen bitümlü polimer kaplama malzemesidir. Hafif ve su geçirmez özelliğe sahiptir ancak kolay yırtılabilen bir malzemedir. Kullanılacağı bölgenin iklim şartlarının sıcak veya soğuk olmasına bağlı olarak dayanımı arttırmak için farklı katkılarla imal edilmektedir.

Çatı Eğimleri

Çatı eğimi, dik kenar uzunluğunun yatay uzunluğa bölünüp, 100 ile çarpılmasıyla bulunur. Ülkemizde çatı eğimi genellikle % 30-45 aralığında yapılmaktadır. Kış şartlarının ağır geçtiği bölgelerde, çatının kar tutmaması için çatı daha dik eğimli yapılır. Çatılarda eğim arttıkça maliyet de artmaktadır. Bu nedenle çatı piyesi olmayan binalarda ve kar yükü az alan bölgelerde eğim düşük tutulur. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğinde: “Çatı eğimleri, kullanılacak çatı malzemesi ile yörenin mimari özelliği ve iklim şartları dikkate alınarak ilgili idarenin tasvibi ile tayin edilir.” denilmektedir. Örneğin İstanbul İmar Yönetmeliği’nde: “Çatı eğimi %45’i ve ulaşılacak azami mahya yüksekliği 5.00 metreyi geçmemek kaydıyla yapılacaktır.” denilmektedir. Bu nedenle, çatı eğimini biraz da mahya yüksekliği tayin etmektedir diyebiliriz. Çok geniş açıklıklı binalarda, mahya yüksekliği 5 metre ile sınırlandırıldığından dolayı, çatı eğimini otomatik olarak düşürmek zorunda kalırız. Bunun dışında, iklim şartlarının elverişli olduğu bölgelerde ve çok geniş açıklıklı olmayan binalarda çatı eğimi, estetik görünümüne ve yapının maliyetine göre belirlenebilir.

Çatı Eğimi = (H/L)x100

Sıcak Çatı – Soğuk Çatı Nedir?

Çatı piyesli dubleks binalarda, çatı piyesinin de yalıtımını sağlayabilmek için sıcak çatı kullanılır çünkü yalıtım malzemesi çatı örtüsünün hemen altındadır. Çatı piyesi olmayan ve çatı arası havalandırması sağlanabilen binalarda ise daha ekonomik olması sebebiyle soğuk çatı sistemi tercih edilir. Ayrıca Soğuk çatı genellikle soğuk iklimli bölgelerde, buz sarkıtlarının oluşmaması için tercih edilir.

Sıcak Çatı

Yalıtım Malzemesi çatı örtüsünün altına yani eğimli yüzeye konulursa bu tip çatılara sıcak çatı denir. Bu tip çatılarda, binanın son katından gelen ısı, çatı örtüsüne yapılan ısı yalıtımından dolayı tahliye edilemeyecek ve bu da zamanla buhara dönüşerek çatı taşıyıcı sistemine zarar (paslanma, çürüme, küflenme gibi) verecektir. Bu durumun önüne geçmek için çatı havalandırmasının iyi yapılması gerekmektedir.

Soğuk Çatı

Yalıtım Malzemesi çatı örtüsünün altına değil, çatı sisteminin oturduğu son kat tavan döşemesinin üstüne konulursa, bu tip çatılara soğuk çatı denir. Soğuk çatılarda, son kattan gelen ısı, döşeme üzerine yapılan ısı yalıtımından dolayı minimize olacağından ve çatı örtüsü de ısı yalıtımlı olmadığından, gelen az miktardaki ısıyı dışarıya mahya boşluğundan atabileceğinden dolayı buharlaşma sorunu olmayacaktır.

Sıkça Sorulan Sorular

Dubleks evlerde çatı ortak alan mıdır?

Kat Mülkiyeti Kanununa göre çatı binanın ortak alanıdır. Bu nedenle çatı katının dubleks olması bu durumu değiştirmez. Çatıdaki bakım ve onarım işleri asansörde olduğu gibi bütün kat maliklerinin sorumluluğundadır.

Çatı Saçağı eğim hesabına dahil edilir mi?

Planlı Alanlar İmar Yönetmeliğine göre çatı eğimi, saçak ucundan başlanarak hesaplanır.

En ekonomik çatı türü hangisidir?

Normal şartlarda en ekonomik çatı türü ahşap çatılardır ama bu yapının türü, çatının açıklığı, binanın yapılacağı bölgenin şartlarına göre değişir. Ekonomik olmasıyla birlikte emniyetli olması gerekliliği de göz ardı edilmemelidir.