İçindekiler
Zayıf kat, katlar arasında dayanım olarak zayıf olan kata verilen bir addır. Adından anlaşılacağı üzere düşey dayanım olarak yetersiz olan kattır. Zayıf kat B1 düzensizliğini ifade eden komşu katlar arası dayanım düzensizliği olarak tanımlanan düşey düzensizlik türüdür. Tüm düzensizlikler arasında en tehlikeli düzensizliklerden biridir. Bu düzensizliğin olduğu binalar hasar almaya ya da yıkılmaya mahkumdur. Sizlere bu yazımızda zayıf kat düzensizliğini tüm detayları ile anlatacağız.
B1 – Komşu Katlar Arası Dayanım Düzensizliği (Zayıf Kat) Tanımı Nedir?
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki toplam etkili kesme alanının, bir üst kattaki toplam etkili kesme alanına oranı olarak tanımlanan dayanım düzensizliği katsayısı _ ’nin 0.80’den küçük olması durumu olarak tanımlanır.
Duvar Alanı Alınmayan Durum Hangisidir?
Gevrek malzemeden yapılmış boşluklu veya boşluksuz dolgu duvarlarının ve cephe elemanlarının çerçeve elemanlarına, aralarında herhangi bir esnek derz veya bağlantı olmaksızın, tamamen bitişik olması durumunda yönetmelikte belirtildiği gibi duvar alanları bulunacaktır. Fakat gevrek malzemeden yapılmış dolgu duvarları ile çerçeve elemanlarının aralarında esnek derzler yapılması, cephe elemanlarının dış çerçevelere esnek bağlantılarla bağlanması veya dolgu duvar elemanının çerçeveden bağımsız olması durumunda toplam duvar alanı sıfır alınacaktır. Bunun nedeni duvarın dayanıma olan katkısının esnek bağlantı durumunda olmamasıdır.
Dayanım Düzensizliği Katsayısı Hesaplandıktan Sonra Nasıl Yorumlanır?
Dayanım düzensizliği katsayısı hesaplandıktan sonra hangi aralığa denk geldiği incelenir. Katsayı eğer 1 ise üst ve alt katlardaki etkili kesme alanları eşittir demektir. Bu durumda herhangi bir sorun olmamaktadır. Nci değeri 1 değerinden büyükse toplam duvar alanı hesaplanırken dolgu duvarları hesaptan çıkarılarak kontrol yapılacaktır.
Dayanım düzensizliği katsayısı 0,8 ile 1 arasında ise yine herhangi dayanım düzensizliği yoktur diyebiliriz. Bu katsayı 0,80 değerinden küçükse ve 0,60 değerinden büyükse komşu katlar arası dayanım düzensizliği yani zayıf kat düzensizliği vardır denilebilir. Bu durumda R davranış katsayısı 1,25*nci ile çarpılarak artırılır ve gelen deprem yükü artırılmış olur. Hatta dayanım düzensizliği katsayısı 0,8 olması durumunda bu çarpan 1 çıkmaktadır. 0,8 aşağısındaki tüm değerler için sıfır altında değerler çıkmaktadır. Dayanım düzensizliği katsayısı 0,60 değerinden aşağıda olması halinde hesap tekrarlanmalıdır. Kesitlerde değişikliği gidilmelidir. Burada ana hedef etkili kesme alanını artırmaktır. Çözüm duvar alanlarını ya da perde duvar alanlarını artırmak olabilir.
Etkili Alanlar Nasıl Hesaplanır?
Kolon Kesme Alanı
Etkili alan hesaplanan yöndeki perde alanlarını, tüm kolonların alanlarını ve hesaplanan yöndeki duvar alanlarının %15’ini kapsamaktadır. Kolon alanları hesaplanırken yön dikkate alınarak devam edilir. Burada amaç etkili olan alanı bulmaktır. Yani bulunan bu alan kuvvete karşı koyan alandır. Bu durumla alakalı kuralı yukarıdaki resimde ve aşağıdaki durumlarda görebilirsiniz.
Duvar Etkili Kesme Alanı
Duvar alanları bulunurken hesaplanan yön önemlidir. Hesaplanan yöndeki duvar alanları bulunur. Bu alanlardan pencere ve kapı boşlukları çıkartılarak dikkate alınır. Kapı üstündeki duvar alanı ihmal edilir. Yine aynı şekilde pencere üstü duvar alanı dikkate alınmaz. Yukarıdaki görselde bununla alakalı örneği görebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Zayıf Kat Neden Oluşur?
Zayıf kat, katta bulunan etkili kesme alanının diğer kata ait olan etkili kesme alanına oranı olarak tanımlanır. Bodrum katlardaki duvar eksikliği, perde elemanlarının diğer katlarda ilerlememesi, taşıyıcı elemanların kesilmesi, bina içerisindeki değişken yük dağılımı gibi sebepler zayıf kat oluşumuna sebep olacaktır.
Yumuşak Kat Düzensizlikleri Hangi İhmal Sonucu Ortaya Çıkar?
Yumuşak kat düzensizliği genellikle yapı içerisindeki duvar elemanlarının kaldırılması sonucu ortaya çıkmaktadır. Yapısal olan elemanları kaldırmak zor olacağından ev bölümlerini tadilat sebebiyle düzenlemek için duvarların kaldırılması yapıya düzensizlik yaratacaktır. Bunun haricinde kolon ve perdelerdeki katlar arası süreksizlik ani kesit azalmaları yapıya yumuşak kat düzensizliğini yapacaktır.
Zayıf Yumuşak Kat Nedir?
Betonarme binalarda, birbirine dik iki deprem doğrultusunun herhangi birinde, herhangi bir kattaki toplam etkili kesme alanının, bir üst kattaki toplam etkili kesme alanına oranı olarak tanımlanan dayanım düzensizliği katsayısı _ ’nin 0.80’den küçük olması durumu olarak tanımlanır.
Dayanım Düzensizliği Nedir?
Dayanım düzensizliği katlar arası kesme alanlarındaki azalmadır. Kesme alanlarında yapı kullanımından ötürü ani azalmalar olabilir. Fakat bu azalmanın bir oranı olması gerekir. Eğer bu azalma oran dışında olursa deprem anında kesme kırılmalarına sebep olacaktır. Örneğin İzmir de olan bir depremde bir apartman binası alt katın çökmesi sonucu tamamen yıkılmıştır. Alt katlar ticari olarak kullanıldığı için duvar alanı yani kesme alanı diğer katlara nazaran oldukça düşük kalmış ve sonucunda yıkıma sebep olmuştur. Tabi ki her yıkımın sebebi duvar değildir fakat büyük çoğunluğu duvarların sorgusuz sualsiz azaltılması yani dayanım düzensizliğinin olmasıdır.
Zayıf Kat Oluşumunu Önlemek İçin Neler Yapabiliriz?
- Zayıf kat düzensizliği olan kata duvar eklenmelidir.
- Zayıf kattaki kolon kesitlerini arttırılmalıdır.
- Zemin kata çapraz çelik çubuklar eklenmelidir.
B1 Düzensizliği Nedir?
B1 düzensizliği, komşu katlar arası dayanım düzensizliği olarak tanımlanır. Deprem yönetmeliğinde B1 olarak tanımlanmıştır. Düzensizlikler planda ve düşeyde olmak üzere iki gruba ayrılır. Düzensizlikler A ve B olarak iki gruptadır. A düzensizlikleri plan içerisinde olan düzensizliklerdir. B düzensizlikleri ise düşeyde olan düzensizliklerdir.