Temeller diğer taşıyıcı yapı elemanları gibi üzerine gelen yükü emniyetli olarak taşır. Temeller bir yapının ayaklarıdır.
Temeller: Yapının en alt katındaki kolon ve perdelerin, kuvvet ve moment gibi yükleri zemine aktaran elemanlardır. Yapının yer yer yaptığı oturmalardan en az etkilenmesini ve bütün olarak hareket etmesini sağlar.
Temeller, perde ve kolonların altında bulunan zemindeki çökmeyi sınırlı düzeyde tutmalıdır. Bu sayede yapının farklı oturmalardan zarar görmesi önlenir. Tüm kolonların aynı anda oturması önemlidir. Farklı oturmalar yapı için tehlike arz eder.
Temel daima betonarmeden yapılır. Sebebi diğer tüm malzemeler zemin ve dayanım için dayanıklı olmaz.
İçindekiler
Temel Çeşitleri Nelerdir?
Etrafımızda gördüğümüz çoğu temeller yüzeysel temeldir. Yüzeysel temellerde, derin temellere nazaran sağlam olan zemin yüzeye yakındır.
Temeller kendi arasında ikiye ayrılır:
- Yüzeysel Temel Çeşitleri
- Derin Temel Çeşitleri
Yüzeysel (Sığ) Temeller
a)Sürekli Temeller:
Kolon yüklerinin artmasıyla veya zeminin taşıma gücünün azalmasına bağlı temel boyutları büyür, temeller birbirine yaklaşır. Sürekli temeller ortaya çıkar. Sürekli temeller kolon, perde, kagir duvar gibi elemanların yüklerini bütün olarak ve yeterli rijitlikte zemine aktarabilen temellerdir. Kendi içinde ikiye ayrılırlar:
- Bir Doğrultuda Sürekli Temel
- İki Doğrultuda Sürekli Temel
b)Duvar Altı Temeli:
Basit yığma yapılarda temel duvarının altına, duvardan 20 cm geniş betonarme kiriş yapılarak oluşturulan temeldir.
c)Radye Temeller:
Yapının ağırlığı fazla zeminin taşıma kapasitesi düşük olduğunda taşıyıcı elemanların tek bir temele oturtulmasıdır. En yaygın kullanılan temel sistemidir. Kendi içinde 5 tane farklı uygulaması vardır:
d)Birleşik Temeller:
Birbirine çok yakın iki kolonda, her iki kolon için bir adet pabuç yapılarak oluşturulur. Eksenel kuvvetin yüksek olduğu kolonun pabucu daha geniş yapılarak zeminde oluşacak gerilme dağılımın her yere eşit dağılımı sağlanır. Kendi içinde ikiye ayrılır:
- Dikdörtgen Kesitli Temel
- Yamuk Kesitli Temel
e)Tekil (Münferit)Temeller:
Temel zemininin orta sertlikte ve bina ağırlığının daha az olması durumlarında uygulanan temeldir. Kendi içinde ikiye ayrılırlar:
- Simetrik Temeller
- Asimetrik Temeller
Derin Temeller:
a)Kuyu (Keson) Temeller:
İnşaatlarda su altı veya sulu zemin olan yerlerde temel yapmada suyun dibine bırakılan beton veya çelik kasalara keson denilmektedir. Su veya sulu bölgelerde sağlam zemin derinde ise kullanılan yöntem kuyu temel olur. Limanlarda, köprü ayaklarında kullanılır.
b)Kazık Temeller:
Yapıdan gelen düşey yükler, kazık ucunda meydana gelen uç direnci ve kazık yüzeyi ile zemin arasında oluşan sürtünme kuvveti ile karşılaşınca yapının yükleri gevşek zemin tabakalarının altında yer alan sağlam zemin tabakalarına güvenli bir şekilde aktarılır.
c)Ayak Temeller:
Zeminde iyileştirme yeterli değilse ayaklar, planda belirtilen duvarların birleşme noktalarına getirilir ve tabanları, kare veya çan şeklinde genişletilir. Açık temel çukurunda inşa edilen bu ayakların üst kısımları birbirine betonarme kirişlerle bağlanır.