• Enter ve Space bir işe yaramıyor.
• Altta grid on/off’a basınca merkez akslar gözüküyor.
• Sağ tık yapınca komuttan çıkar
• Aksları değiştirmek için sağ menüde paralel ve noktasal aks düzenleme
• Aksların arasını ölçmek için sağda ölçü kontrolü
• Yeni eğik aks komutu (sağda): İki nokta arasına aks atar.
• Kolonu yanlış koyarsak sağ tıkla aks düzenle.
• Çizdiğimiz kirişi kolonun kenarına sıfırlamak için kiriş bilgilerinden dxy=+- yap
• Projede görselliği artırmak amaçlı, 3 boyut penceresinde eleman seçimi var. Oradan kapı-pencere eklenebilir.
• Asansör perdesi gibi şeyleri, yamuk şekilleri çizmek için polygon kolon seçiyoruz. Sarı ikona basıp bir nokta seçtikten sonra polygonun köşe noktalarını giriyoruz. Y simetrisi, X simetrisi alınabilir. Diyelim ki polygonu kopyaladık, kopyasını döndürünce ikisi de döner. O yüzden açıya gelip 180 diyoruz.
• Kule gibi bir şey yapmak istersek, kiriş bilgisinde kiriş aksına 1y/h yazıyoruz.
• Genel kat düzenleme: Sol menü, en üstte. İstediğimiz her şeyi toplu değiştirmeye yarar.
• Sol menüde eleman ismi düzenleme var. Projede bazı şeyleri silip tekrar bazı şeyler eklediğimizde isimler karışabiliyor. Tek tek; plak, kiriş, kolon numaralarını düzenle.
• Otopark rampası: Döşemeleri teker teker seçip; düşey eğim yönünü, üst kot ve alt kotunu giriyoruz. Sonra ortada kalan kirişleri de tek tek seçip, sol ve sağ kotlarını döşemeye indirgiyoruz. Sol kot=sağ kot oluyor.
Döşemenin kenarlarındaki kirişleri de aynı şekilde kotlardan yapıyoruz. Ama iç kısımdaki kirişleri aşağıya indirgersem üst kottaki döşemeye kiriş kalmaz. O yüzden ordaki kirişi 2 parça şeklinde yapıyoruz. 1’ini indirgeyip, 1’ini yukarda sabit bırakıyoruz. Son olarak alttaki refresh’e basınca kolon boyları da düzelir.
• Aks silmek için: Aksın numarasını seçmek lazım.
• Şaft boşluğu: Döşeme bilgilerine gir, altta ufak kutu var. Yatayda 0 dereceyi gör, sonra şaft boşluğuna sağ tıkla koordinatları 0-0 gir, boşluk bilgilerini gir sonra yerini ata.
• Kiriş üstü duvar: Genel bilgi değişikliğinden en üst katın kiriş üstü G’sini ölü yük yap.
• Farklı yükseklikteki katlar: Üst menüde “ yapı kat bilgileri” üstte katlara tıkla, kat yüksekliğini aşağıya gir.
• Özel kat kopyalama: Genel kat düzenleme- döşemeleri istediğin gibi seç, üst menüde seçimli kat kopyalamaya bas
• Guseli kiriş: Balkon çıkmalarında kullanılabilir. Uzun açıklıkları aşmak için tercih edilir.
• 2 dosyayı birleştirme: Üstteki files’a tıklayınca.
• Polygon Kolon: Üstte kolonun yanında polygon kolon butonuna tıkla. Tek tek her noktanın koordinatlarını girmemiz gerek. İlkini 0-0 yapıp, sol taraftan başlayarak devam ediyorsun. Sonra gerek varsa zaten x-y akslarını değiştirirsin.
• DWG’den aktarma: Autocad dosyasının ölçülerini inch yapıp, 2004 formatında kaydediyoruz. Kaydetmeden önce kolonların, perdelerin, asansör perdelerinin vs tek parça olmasına dikkat ediyoruz yoksa algılamaz.
Orjin noktası seçip devam ediyoruz. Transfer diyoruz vs.
• Kat yüksekliklerini tek tek girmeyi unutma, katların isimlerini de değiştir.
• Üst menüde plak sürekliliğini yapmak gerek. Döşemeleri birbirine bağlıyor.
• Bazı iki parça olması gereken kirişleri tek parça olarak gösterebilir. Onu kontrol et.
• Beton ve çelik sınıfı seçmek için: üstte yapı malzemesi butonu var. Ordan beton sınıfını seç. Çelik fyk’sını seç
• Genel opsiyonlar: Üst menüde. Oradan kirişte ve plakta pilyeyi iptal et. Düz donatı seç. Diğer ayarlara da bak orda.
• Data kontrol: Üst menüde solda data kontrole bas, hatalarını gör ve düzelt. Sonra kaydet sonra analiz yap.
• Beton sınıfını değiştirme: Üst menüde analiz opsiyonları – malzeme ve birimler, orada beton yoğunluğunu da değiştirebilirsin.
• Pilyeleri kaldırmak: Genel opsiyonlar-B.A opsiyonlar- plak opsiyonları- syf2- pilyesiz+düz
• Kolon boyutu değiştirirken en üsttekinin boyutunu büyültürsen her kat büyür. En alttakini değiştirirsen sadece o kat değişir.
• Çelik çatı yapacaksan kolon başına düşecek ağırlığı hesapla. Loads’dan tekil yük olarak etkittir.
Merdiven
• Üstte yapı elemanları yazısına tıkla
• Merdivenin genişliğini seç. Sağdan +- seç, arada sahanlık varsa sahanlık seç. Kotlara da dikkat et.
En son bitirirken yukarıda ok’a tıkla. Sağ tık yaparsan iptal eder.
• Merdiven basamaklarını perdeye bağlamak
Genel kat düzenlemeden merdivenin yanındaki kirişlere gel. Altta panel yazıyor. Ona tıklayınca kirişler perde olur. Sahanlık tarafındaki kirişin sağ ve sol kotunu değiştirerek sahanlık seviyesine indirilir.
ANALİZ
• Üst menüde yapı genel bilgilerine girelim.
• Deprem bölge katsayısı: 1.sınıf deprem bölgesi seçiyoruz.
• Deprem yapı davranış katsayısı: Çerçeveli ve perdeli yapılar
Tümü çerçeveli yapılar: Sadece kolon ve kirişten oluşur. Yani perde yok.
Tümü boşluklu: yırtıklar var.
Tümü boşluksuz perdeli: Tünel kalıp, tamamı perdeli
Sünek düzeyi normal: Ankara, konya gibi çok sağlam yerlerde R=4 alınabilir.
• Deprem yapı önem katsayısı: Önemine göre seç (konut-hastane vs)
• Spektrum karakteristik periyodu: Zemin sınıfından seçiyoruz bunu.
• Hareketli yük katsayısı: Şıklardan seç
• Deprem yükü eksantiritesi: Yönetmelikte 0,05
• Deprem yükü alt yüksekliği: Bodrumlarda perde yaptığın kısımların yüksekliği
• Zemin yatak katsayısı ve zemin emniyet gerilmesi, zemin etüdü raporundan geliyor.
• Hareketli yük azaltma katsayısı: Şıklardan seç
• Modal analiz min yük oranı: Düzensiz yapı seçtik (0,9 olmasında fayda var)
• Zemin gerilmesi deprem artırım oranı: Z1=Z2=Z3=0,5 alınır. Z4=0 alınır.
ANALİZ SONRASI
• Analiz yaptıktan sonra solda metraj/keşif özetine bas, komple metrajı verir.
Not: Buradaki metraja radye temel dahil değildir.
• Soldaki menüde yapı gerilme kontrolü butonundan yetersiz kesitleri görebilirsin.
• Sol menüde “R” ye tik yap. Her katta R ve G’yi her katta kontrol et. R ve G’nin arasındaki mesafe, binanın uzun mesafesinin 1/10’undan fazlaysa burulma olur.
ŞANTİYEYE GİDECEK PAFTALAR
1. Kolon aplikasyon planı
2. Donatılı kalıp planı
Ana programdan kalıp aplikasyon çizimine gel, ölçekleri gir, kalıp çizimine basıp katları yerleştir.
3. Donatısız kalıp planı
Üstte option sekmesinin altında çizim opsiyonları var, oradan plak donatı çizimini kaldır.
4. Kolon aplikasyon planı
Ana menüden kolon aplikasyon çizimine gir.
2 adam şeklinde çizim bilgisi var. Buradan ölçeği ayarla
Sonra yanındaki sarı icona bas, yanyana bütün paftaları koy, kağıt otomatik A0’dır. Sağ altta ebatları yazar zaten, bütün kağıtları koyana kadar zoom yapma.
5. Kolon boyuna kesit detayı
Yine kolon aplikasyon çizimine gir, üstte kolon boyuna kesit detayına tıkla
sürekli kolon kesiti dersek o kadar kolonu sığdıramayabilir, ayrık almak daha mantıklı
6. Kiriş detay çizimi
Ana menüden kiriş detay çizimini aç, otomatik kiriş çiz’e bas ve devam et.
Yavru asmolen kirişlerin çizimini anasayfada asmolen detay çiziminden alıyoruz.
Üstteki 7cm döşeme bilgileri kalıp aplikasyon çiziminden alınacak ( Çizim opsiyonlarından plak çizimi tikini tıklamayı unutma)
Üst menüde otomatik asmolene tıklayıp çizimler alınabilir.
TEMEL HESAPLARI VE ANALİZİ
1. Yapı bilgi girişinin altında temel hesapları var.
2. Ampatman yapacaksak ki yapmamız lazım, ampatmana göre aks atalım.
3. Üst menüde “radye plak bilgisine tıkla”
4. Kalınlık kaçsa D’ye gir. Ona göre alt kotu da gir. Mimariden bakıyoruz kota. Temel üst kotundan o kadar aşağıya iniyoruz. Otopark olma durumuna göre Q tanımlıyoruz
5. Sonra aynı döşeme yapar gibi temel çiziyoruz. Asansör kuyuları varsa oraları boş bırak. Tek parça yapmak zorunda değilsin.
6. Asansör kuyularının temelini ayrı çiz. Sadece alt kotunu değiştir. Temelden aşağıya 1,5 m daha in. 1,5 m yeterli oluyor. Save deyip çıkabiliriz.
YETERSİZ ELEMAN LİSTESİ
1. Sehim yetersiz
Kirişlerde ve döşemelerde olur. Kirişte olursa kirişin yüksekliği, döşemedeyse döşemenin kalınlığı arttırılır.
2. Kesme güvenliği yetersiz
Kirişlerde olur. Etriye alanı azlığından kaynaklanır. Kirişin B uzunluğu arttırılırsa, etriye alanı artacağından sorun çözülür.
3. Süneklilik Alanı yetersiz
Kolonlarda olur.
Kolonlarda min donatı oranı = As=0,01
Kolonlarda max donatı oranı = Ac=0,04
0,04’ü aşarsak kolon gevrek (kırılgan) olur.
Kolon kesiti artırılmalı
6. Güçlü Kolon Yetersiz
Amaç; deprem sonrasında kolonların ayakta kalmasını sağlamaktır. Böylece kirişler paramparça olsa dahi ayakta kaldığı için kirişler kendilerini bırakmazlar. Bu durumda kolonlar rahatlasın diye kirişleri ufaltırız ya da kolonları büyültürüz.
7. Zemin gerilmesi yetersiz
Bu sıkıntı temellerde olur.
Ya ampatman yapacaksın ya fore kazık
8. Zımbalama yetersiz
Temellerde görülür.
Ya temel kalınlığı artacak ya da kolon ebatı.
Sta4Cad Bilinmesi-Yapılması Gerekenler
• Kiriş ve döşeme G yükünü elle hesapla ( sıva, tuğla, şap vs)
• Güçlü kolon, zayıf kiriş kontrolünü yap. Plastik mafsallaşmayı kontrol et.
• Yük kütüphanesini düzenle, şapı düzelt, parke ekle.
• Fransız balkon için vs. çıkma yaparken konsol kirişi tek tanımlamamız gerek
• Kat yüksekliği/15= perdenin min genişliği olmalı
• Asmolen olduğundan yatık kiriş atıyoruz. Dış duvarlarda dikey kiriş atarız ama iç kirişler yatay olmalı.
• Nervür kalınlığı= döşeme dahil kalınlık
• Merdiven kenarında kirişi yatık koyarsak merdivene taşar. Dikey yapılması gerek
• Dükkan ve balkonlarda Q= 0,50
Konutlarda = 0,20
Döşemenin içinde duvar varsa ekstra +0,15 ekle Örneğin: Oda ve salon yan yana
• Asmolen kirişinin nereden başladığını seçmek için sağ üstte nervür başlangıç kiriş seçimi var. Düzgün kirişten başlatmak mantıklı. B0= 15, Bt=55cm girdik. Plak yön opsiyonunu da seçmek çok önemli, hangi kirişe basacağını seçmemiz gerek.
• Asmolen ağırlığını girerken tuğla giriyoruz. Onun yerine strafor girmemiz gerek (Bina ağırlığı çok artıyor.)
Aynı şey prekast için de geçerli. Prekast yapılacaksa ağırlığı hesaplanmalı. Binaya etkittirilmeli.
• Perde: Sol üstte genel kat düzenleme-kiriş/panel de, perde yapman gereken kirişleri seç (Örneğin: bodrum)
Genel bilgi değişikliği de, sol kot=sağ kot aynı değerleri verince perde oluyor. Alttan da paneli seçmek gerek.
• Saçak: Kaç cm saçak yapacaksak ona göre aks atıyoruz. Sonra plak yapacağız. D=10cm, G=0,40 aslında ama 0,65 aldık. Q=0,35, plak yön opsiyonu 2 tabii ki.
• Döşeme tipi değişiyorsa arada mutlaka kiriş olmalı.
• Kirişleri koyduktan sonra, üstündeki yükleri tek tek kontrol et
• Döşemeleri koyduktan sonra, hareketli ve ölü yükleri kontrol et
• Nervür koyarken; nervür yüksekliği=açıklık/20
süreklilik varsa; nervür yüksekliği= açıklık/25 olacak.
Tek döşeme için düşünüyoruz
• Baca olan yerlere mutlaka kirişleri dik koy. Asmolen olsa dahi. Yoksa bacanın içinde kiriş kalır. Aynı şey asansör için de geçerli.
• İki kirişin birleştiği yerlerde kirişlerin yükseklikleri aynı olmalı. Yoksa askı donatısı işin içine girer, çirkin gözükür, yanlış olur vs.
• Nervürlü döşemelerde, banyoya 10-12cm plak koy. Merdiveni de tamamen plak gibi çöz, hareketli yükünü 0,35-0,40 civarı yap.
• Birbirinin devamı iki kiriş var diyelim. İkisi de 50/30 ebatında, biri kurtarmadı diyelim, onu 60/30 yaptık. Diğeri kurtarmasına rağmen onu da 60/30 yapalım. Sürekli olsun.
• Bir kirişe saplama kiriş atmıştım. Kirişi 2’ye böldü, daha sonra saplamayı kaldırdım, kiriş 2 parça şeklinde kaldı. Onun birini silip diğerinin aksını düzelt ki tek kiriş olsun. Yoksa hata verir.
• Data kontrol yaptığımızda kiriş isimleri aynı diye uyarı veriyor. Aynı olan yere git, kiriş bilgisine gir, sağ altta yeni kirişe tıkla.
• Kirişin genişliği, kirişin yüksekliği + kolon genişliğinden büyük olamaz. TDY 3,4,1,1
• Her kiriş arasına mutlaka döşeme atmak gerek. Kiriş atlayarak döşeme atılmaz.
• Birleşen döşemeler aynı numarada olmalı. Örneğin: Döşeme yapacağız ama şekli bozuk, ne akstan çiziliyor ne de alandan çiziliyor. Dolayısıyla 2 parça olarak çizdik. Döşeme tek gözüküyor ama aslında 2 farklı döşeme gibi hesaplanacak. Döşeme bilgisine girip ismini değiştirmemiz gerekiyor.
• Dubleks merdivenlerin yırtıklarını belirtmek gerek
• Çatı arasında tabii ki kolonları, döşemeleri, kirişleri vs silip çatı yapacağız.
Yield-Line, Stiffness, Winkler
Stiffness: Plak diyagramını sonsuz kabul eder.
Yield-Line teorisi: Dünyada en çok kullanılan teoridir. Plaklardan kirişlere gelen veya perde sisteme aktarılan yüklerin hesabını kırılma çizgisine göre yapar.
Bu teoride sınır şarları ve yırtıklar göz önüne alınır. Çizgilerin düz olmasına veya ortada olmasına gerek yok.
Yükler, kırılma çizgilerine göre çevredeki kirişlere, kolonlara, perdelere aktarılır.
Winkler hipotezi: Winkler hipotezi basit olmasına karşılık iyi sonuçlar vermektedir. Bu hipoteze göre yer değiştirme sırasında kirişin zeminden gördüğü tepki yer değiştirme ile doğru orantılıdır ve yakın noktaların etkileşimi bahis konusu edilmemektedir. Zemin bu varsayımla, bağımsız elastik yaylardan meydana gelmiş bir fiziksel model olarak göz önüne alınabilir
Sta4Cad’de FEA analizi kısmından sağda zemine yay koyabiliyoruz.
Zemin itkisi: Tek taraftan gelen zemin itkilerinin diyaframa aktarılması, o kata gelen zemin kuvvetlerinin bileşkesidir.
Radye Temel-FEA
Radye temellerde ise iki tip kabul söz konusudur. Plaklar sistemin çalışmasını etkilemeyecek kadar az rijit olabilir, veya temel sistemini etkileyecek kadar rijit olabilir.
Eğer plakların rijitliği fazla değilse bunlar da 1. kısımda çözülür. Bu çözümde plaklar sadece kiriş sisteminin rijitliğini arttırır, ayrıca ampartman ile kiriş sisteminin yüzeyini arttırmış olurlar.
Bu kısımda üst yapıdaki perdelerin ve temel üstü hatılların rijitliği de hesaplara katılır.
2) Radye temellerin FEA analizi modülü ana taşıyıcısı plak olan, yanında kirişler ve kazık temeller bulunan ve plakların rijitliğinin önemli olduğu sistemlerde kullanılır. Bu kısımda ilk olarak program plak sistemini sonlu elemanlara böler, eğilme plakları oluşturur. Bunların üstüne kirişlerin rijitliğini ifade edecek çubuk elemanları yerleştirir. Benzer şekilde perdelerin de rijitliği sisteme eklenir. Son olarak da üst yapıda elde edilen yükler düğüm noktalarına dağıtılır. Burada üst yapıdaki düğüm noktaları ile temelin düğüm noktaları çakışmak zorunda değildir. Program özel geliştirilen algoritmalar ile enerji kaybı olmadan yük aktarımını yapar. Yükler de aktarıldıktan sonra sistem çözülür ve gerilmeler bulunur. Bulunan gerilmeler zemin gerilmesiyle karşılaştırılır, ayrıca kesit gerilmeleri ile de betonarme tasarım yapılır. Ayrıca zımbalama tahkikleri de yapılır.
Program tasarım için üst yapıda tanımlanmış olan kombinasyonları kullanır (G,Q ve boş-dolu yüklemeler,ısı farkı,yanal zemin itkisi,deprem ve rüzgar). Betonarme hesabında taşıma gücü katsayıları ile yüklemeleri çarpıp kombinasyonlar üretir. Bu kombinasyonlardan en elverişsizi ile kesit tasarımı yapar. Zemin hesabında ise taşıma gücü katsayılarını kullanmaz, ayrıca depremli yüklemede gelen yükleri %50 oranında düşürür.
Zemin Gerilmeleri
Zemin maalesef kompleks yapıdır. Değişken çoktur. Bu yüzden zemin idealizesi zordur. Ayrıca insanlar tarafında üretilmemiş olması bir handikaptır. Ayrıca zemine idealize etmekle hiçbir şey bitmez. Bunun yanında zemin yapı etkileşiminide idealize etmek gerekir.
Mühendis öncelikle taşıma gücü ile zemin emniyet gerilmesinin farkl olduğunu bilmelidir. Zemin emniyet gerilmesi mutlak değerdir. İlgili zeminden 1 cm eninde 1 cm boyunda 1 cm yüksekliğinde bir eleman çıkarıp yükleme değeri yapın zemin emniyet gerilmesini bulursunuz. Zemin taşıma gücü ise değişkendir. Bir zemine tekil temel uyguladığınızda taşıma gücü farklı, sürekli temel uyguladığınızda farklı, alan temel uyguladığınızda farklıdır.
Şu da bir gerçektirki zemin sadece taşıma gücü degeri ve yatak katsayısı ile tariflenemez. Bazı zemin özellikler bazı yapılar için sorun teşkil ederken bazıları için etmez. Mesela şişme potansiyeli yüksek bir zeminde 2 katlı bir yapı yaparsanız önlem almalısınız. Şişme basıncı yapıyı yukarı kaldırabilir. Ama aynı zeminde 10 katlı bir yapı yapacaksanız şişme potansiyelini görmezden gelebilirsiniz. Şişme basıncı bu kadar buyuk yükü yenemez.
Yapıların kat kat yapılması da bir nimettir. Bu şekilde yükleme zemine yavaş yavaş olur ve zemin hazırlıklı olur. İri daneli zeminlerde etken olan ani oturmadır. Yapı tamamlandığında oturmada bitmiş olur. Korkacak birş ey yoktur. Ama zemin ince daneli ise zamana bağlı konsolidasyon oturmaları etkendir. Yıllarca bu oturmalar sürebilir.
Mühendis temelin tümünde olan büyük oturma değerlerinden ürkmemelidir. Mesela bir yapı temeli toptan 5-6 cm oturabilir. Korkacak bir şey yoktur. Yapı stabilitesini korur. Mühendisi korkması gereken farklı oturmalardır. Eğer temelin bir yanı 1 cm diğer tarafı 4-5 cm oturmuşsa durum ciddi olabilir. Bu oturmalar elemanlarda ek tesirler doğurur ve önlem almak gerekir.
Temel Tasarımı Nasıl Yapılır – Sayısal Örnek
Mühendis ilk etapta binayı temelsiz düşünür. Yükler ve zemin taşıma gücü temel tipini belirler. Üst yapı dizaynından sonra temel dizaynına geçilebilir. Temel tip seçiminde önemli olan yükleme G+Q yüklemesidir. Sistem analizini yapan mühendis, çıktılardan aldığı G+Q yükleme sonucuna göre temel tipini belirler. Diyelim 10 katlı bir yapı, kat ağırlığı 150 ton olsun. Jeoteknik etüd raporunda da zemin taşıma gücü temel seviyesinde 10 t/m2 olsun. Yapının taban alanınıda 100 m2 kabul edelim.
G+Q=150X10=1500 TON
1500 /100 =15 ton/m2
Eğer yapı tabanının tamamını bile temel yapsanız zeminde 15 t/m2 lik bir gerilme oluşacaktır. Bu sonuçtan onu anlıyoruz. Bu değerde zemin taşıma gücünden büyüktür: 15>10. Yani zemin bu yapıyı taşımaz. Bu aşamada zemin güçlendirem çözümlerini düşünmek yada temeli daha derinlere indirerek daha yüksek taşıma gücü olan bir yere temeli oturtmak gerekir. Bu şartlarda temeli kurtarmak için yazılımla uğraşmaya gerek yoktur. Dikkat ederseniz bu hesapları G+Q hesaplarını kullanarak yapıyoruz. Temel dizaynında 1.4 ve 1.6 katsayıları ile çarpılmış değerler kullanılmaz. Çünkü temeli yük katsayıları ile arttırılmış değerlerin gelmesi mümkün değildir. Ancak kesit tesirleri aşamasında (mesela temel kirişi hesabı yapıyorsunuz) artırılmış değerler kullanılır.
Güvenlik anlamında mühendis için temel tipleri arasında fark olmamalıdır. Gerekli kontroller sağlandıktan sonra tekil temel, sürekli temel yada alan temel aynı güvenliği sağlayabilir. Zemin taşıma gücü uygun olduğu sürece her tür temel tipi kullanılabilir. 1.DEPREM BÖLGESİ, burada tekil temel yapılmaz gibi saçma düşünceler mühendislikle bağdaşmaz. 1.deprem bölgesindede tekil temel pekâlâ yapılabilir.
Temel dizaynında mühendisi önünde iki seçenek vardır. Bunlardan birincisi üst yapıyı çözmek sonra gelen tesirleri alıp ayrı bir yerde temeli çözmek. Bu mümkündür. Yani üst yapı ayrı , temel ayrı çözülebilir. Bu tür ayrı çözümde zeminin üst yapıda ayrıca bir ek tesir oluşturmaması gerekir. Eğer zemin sert ise üst yapıdan dolayı zeminde dönmeler oluşmaz dolayısıyla ek tesirler oluşmaz. İşte bu tip sert zeminlerde üst yapı ayrı temel ayrı çözülebilir. Temel de yüklerden dolayı dönmelerin olması demek, zeminin nispeten yumuşak olması anlamına gelir. Bu da üst yapı kolonlarında ilave momentlerin oluşması anlamına gelir ki tesirler bir miktar artar. Kaya bir zemine oturan temelde dönmeler sıfırken, alüvyon yumuşak bir zeminde dönmeler oluşur ve temelde zemine göre şekil alır. Kısacası temelde bir dönme olursa bu dönmenin üst yapıya etkisi olur. Eğer temel ayrı üst yapı ayrı çözecekseniz zemin sert olmalı demiştik. Demek ki zeminler A yada B gurubuna giriyorsa üst yapı ayrı temel ayrı çözmemiz mümkündür.
Temeli dizayn ederken ikinci yolda üst yapı ve temeli beraber çözmektir.Birlikte çözümde tahmin deceğiniz üzere temeldeki dönmelerden dolayı oluşacak her tür ek tesir üst yapı kolonlarına iletilir. Zemin nispeten yumuşak ise beraber çözüm tercih edilmelidir. Yumuşak zeminler ise C ve D gurubuna giren zeminlerdir. Eğer zemininiz C yada D gurubunda ise temel yapı bir çözüm secenegini uygulamalısınız.
Yazının ilk başında G+Q yüklemesinin öneminden bahsettik. Ama biliyoruz ki deprem anında zeminin bir tarafında gerilme artarken diğer tarafında azalır (deprem geliş yönüne göre). Hesaplarda bunu da dikkate almak gerekir. Ancak deprem kısa sürelidir. Bu yüzden deprem geldiğinde güvenlik katsayısı biraz düşürülebilir. Deprem anında zemin taşıma gücü 1.5 kat artırılabilir. Eğer zeminiz çok yumuşak değilse bu artırım problem teşkil etmez. Ama zemin yumuşak ise bu artırımı zemin pek tolere etmeyebilir. O bakımdan sert sayılabilecek zeminlerde A, B ve C gurubu zeminlerde %50 artırım deprem anında uygulanabilir. Ama en kötü zemin gurubu olan D gurubu zeminde taşıma gücü deprem anında artırılmamalıdır.
Sonuç olarak : G+Q yüklemesinden dolayı zeminde oluşan gerilmeler taşıma gücünden küçük olmalıdır.
G+Q <=ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ
DEPREM yükleri işin içine girdiğinde, G+Q+E yüklemesinden çıkan sonuç, zemin taşıma gücünün 1.5 ile çarpılmasından çıkan degerden küçük olmalıdır (D GURUBU ZEMİN HARİÇ).
G+Q+E<=1.5 X ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ
D gurubu zeminler en sorunlu zeminlerdir. D gurubu zeminler temelde aşağıdaki iki şartı aynı anda sağlamalıdır.
G+Q<=ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ
G+Q+E<=ZEMİN TAŞIMA GÜCÜ
Yazılımlarda da temel üst yapı birlikte çözüm seçimlerinde bu anlatılanlara dikkat edilmelidir. Sert zeminlerde temel üst yapı ayrı çözüm opsiyonları kullanılabilir. Ancak C ve D gurubu zeminlerde çalışıyorsanız yazılımda birlikte çözüm aktif olmalıdır.
Bir diğer hususta negatif gerilme hususudur. Zeminde negatif gerilme olmaz. Eğer zeminde negatig gerilme oluşmuşsa ilgili bölge havaya kalkacak anlamına gelir ki bu uygun olmaz. Negatif gerilme anında temel sistemi değiştirilmeli ve her yerde pozitif gerilme oluşması sağlanmalıdır. En azından gerilme degeri sıfır olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Sta4’da temel hesapları
Fea = finite elementary analysis = sonlu eleman analizi
1. Radye temelin FEA analizine geçmeden önce yapı analiz sonuçlarından- soldaki menüde temel için bütün donatıları seç, sonra kaydet ve analiz yap ve FEA analiz kısmına gel
2. İlk icon radye genel bilgisi, orada mesh aralığını gir. Sonlu elemanlar yöntemi yani. 0,4-0,5 almak en mantıklısı. Ne kadar küçük olursa o kadar detaylı olur zaten.
3. Sonra 3.icon= sta4 radye bilgisi
4. Sonra 4.icon= automesh
5. Sonra en sağda yay koy.
6. Kaydete basınca zaten FEA analizi açılacak. Olmadı sen analiz yap.
Max zemin gerilmesi < Gzem olması lazım.
Olmazsa temelin kalınlığını artır, ampatmanı artır yine olmazsa fore kazık.
7. Zımbalama Kontrolü
Aşağı ok iconuna bas. Tek tek kolonlara tıklayarak zımbalama yapılmışmı diye bak, zımbalama yapılanları kurtarmak lazım yoksa işgücü çok oluyor. Bunun için temel kalınlığı artacak ya da kolon kesitleri büyüyecek.
8. Sonra dolmakaleme bas, sonra sağdaki beyaza bas (radye donatısı düzenleme)
Kırmızılara tıkla, mavi olana kadar donatı çapını ve aralığını değiştir. Aralıkları 15-20-25 gibi düz değerler yap. Alt tarafta metrajlar çıkacak
9. Winkler yay hipotezi
Zeminin elastik olduğu ve birbirine bitişik sonsuz sayıda yaylardan oluştuğu esasına dayanır. Yani, programda temelin zeminle etkileşimi yaylarla sağlanıyor.
Kesit almak için makasa tıklıyoruz.
Sonlu Elemanlar Metodu(FEA) :
Sonlu elemanlar metodundaki temel mantık, karmaşık bir problemi basite indirgeyerek çözüme götürmektir. Bu metodda çözüm bölgesi, çok sayıda, basit, küçük, birbirine bağlı, sonlu eleman adı verilen alt bölgelere ayrılmaktadır. Yani kısacası birbirine çok sayıda düğüm noktalarıyla bağlanmış parçalara ayrılan problemin çözümü kolay bir şekilde yapılabilmektedir.
Karmaşık sınır koşullarına sahip sistemlerde, düzgün olmayan geometrik sistemlerde vs çok kullanılır.
İnşaat müh’ de kullanımında temel amacı; çubuk, levha, plak, kabuk gibi elemanların moment, kritik yük, gerilme, sehim vs gibi değerlerinin elemanı parçalara bölüp değişik parça tipleri üzerinde matris, determinant ve integrasyon gibi yöntemleri kullanarak hesaplanmasına dayanır.
Radye temelin çözümünü zaten FEA(Finite Element Analysis= Sonlu eleman analizi) ile yapıyoruz.
Matris deplasman yönteminde kuvvetler deplasmanlara bağlanır, işlemler neticesinde elde edilen matris rijitlik matrisidir.
SONLU ELEMANLAR ÖRNEK –2 : Izgara kirişte yük dağılımının sonlu elemanlarla bulunması
Taşıma gücü-emniyet gerilmesi:
Betonarme kesit hesapları yeni yönetmeliğe göre taşıma gücüne göre yapılmalı, emniyet gerilmesi yönteminin yeni yapılar için uygulanması yasaklanmıştır.
