Yeni Sığınak Yönetmeliğinin Maliyet Etkisi: İnşaat Sektörünü Nasıl Etkileyecek?

7 Kasım 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yeni Sığınak Yönetmeliği, inşaat sektörünü derinden etkileyecek önemli bir dönüm noktasıdır. Dünyada stratejik öneme sahip olan bu düzenleme, yalnızca afet ve şehirleşme politikalarını değil, aynı zamanda projelerin inşaat maliyeti ve tasarım dinamiklerini köklü biçimde değiştirecek. Bu adım, müteahhitler, yatırımcılar ve tüm sektör oyuncuları için yeni bir maliyet kalemi ve zorunlu bir mühendislik altyapısı gerektiriyor.

Bildiğiniz üzere sığınaklar, savaş, afet veya acil durumlarda insanların can güvenliğini sağlamak amacıyla tasarlanmış korunaklı alanlardır. Bu yapılar, nükleer, biyolojik ve kimyasal tehditler, konvansiyonel silah etkileri ve doğal afetler gibi yüksek riskli senaryolarda hayati bir güvenlik unsuru olarak kabul edilir. Bu güvenlik, ciddi bir mühendislik altyapısı ve buna bağlı olarak ek maliyet yükü anlamına gelir.

Türkiye’de sığınaklara ilişkin ilk kapsamlı düzenleme 1988 yılında yapılmıştı. Fakat geçen yıllar içinde nüfus artışı, hızlı şehirleşme ve değişen tehdit türleri nedeniyle bu yönetmelik günümüz ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak kalmıştı. Yeni düzenleme, bu eksikliği gidermek amacıyla sığınakların tasarım, kullanım ve denetim standartlarını köklü biçimde güncelledi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı koordinasyonunda, 44 kurumun katkısıyla hazırlanan bu yönetmelik, ülkemizin afet ve kriz yönetimi kapasitesini güçlendirirken, müteahhitler ve yatırımcılar için proje bütçelerinde yeni bir maliyet kalemi oluşturuyor.

Her sayımızda sektörün en kritik konularını ele alıyoruz. Bu sayımızda ise, ülkemizin güvenlik altyapısında yeni bir dönemi başlatan Sığınak Yönetmeliği’ni, İnşaat Hesabı Dergisi olarak sizler için detaylı şekilde inceledik. Hem teknik gerekliliklerin hem de uygulama süreçlerinin yanı sıra, bu standartların maliyet ve tasarım üzerindeki etkilerini de analiz ederek kapsamlı bir rehber hazırladık.

Yeni Sığınak Yönetmeliğinin Amacı ve Kapsamı

Bu düzenleme yalnızca savaş veya nükleer tehditlere karşı değil, deprem ve diğer doğal afetlerde de güvenli alan ihtiyacını karşılamayı hedefliyor. Özellikle büyük şehirlerde yoğun yapılaşma nedeniyle insanların güvenli alanlara erişimi sınırlıydı. Yeni yönetmelik, bu açığı kapatarak afet ve kriz yönetimi kapasitesini güçlendirmeyi amaçlıyor. Sığınaklar sadece sığınılan alan olarak değil, depreme dayanıklı yapılar olarak da öne çıkıyor.

Yönetmelikteki Temel Değişiklikler ve İnşaat Sektörüne Etkisi

Yeni yönetmelikte bazı maddeler korunurken, özellikle sığınak türleri ve uygulama alanlarına ilişkin önemli değişiklikler yapıldı. Bu değişiklikler yalnızca teknik açıdan değil, proje bütçeleri üzerinde doğrudan etkisi olan düzenlemeler olarak öne çıkıyor.

Basınç Sığınakları, devlet tarafından inşa edilecek ve nükleer ile kimyasal harp etkilerine karşı koruma sağlayacak yapılar olarak tanımlandı. Bu tipler özel sektör için doğrudan zorunluluk getirmese de, metro hatları ve kritik tesislerde uygulanması gerekecek. Bu durum, kamu projelerinde ek maliyet kalemleri oluştururken, özel sektörün metro entegrasyon projelerinde bütçe planlamasını yeniden gözden geçirmesine neden olacak.

Serpinti Sığınakları ise özel veya genel yapılarda, radyoaktif serpinti ve kimyasal tehditlere karşı koruma sağlayan alanlar olarak öngörülüyor. Genellikle binaların en alt bodrum katlarında veya toprağa oturan kısımlarında yapılması planlanıyor. Bu düzenleme, konut ve ticari projelerde mimari planlamayı doğrudan etkiliyor; bodrum katların fonksiyonunun değişmesi, otopark veya depo alanlarının sığınak standartlarına uygun hale getirilmesi anlamına geliyor. Bu dönüşüm, hem mimari tasarımda kayıp alan hem de ek inşaat maliyeti olarak yansıyacak. Özellikle 60 cm kalınlığında beton duvarlar, nükleer filtreli havalandırma sistemleri ve jeneratör altyapısı, standart bodrum maliyetini %30-40 oranında artırabilir. Bu nedenle, yatırımcılar için sığınak artık yalnızca bir güvenlik unsuru değil, stratejik bir maliyet kalemi haline gelmiş durumda.

Sığınak Yapma Zorunluluğu Kapsamı (Konut, AVM, Sanayi Tesisleri)

Yeni yönetmelik, yapı türüne ve kapasitesine göre sığınak yapma zorunluluğu getiriyor.

Konutlar: 10 ve üzeri bağımsız bölümü olan yapılarda.

Yurt, otel, bakımevi: 50’den fazla yataklı yurtlar, 25’ten fazla yataklı bakım ve sağlık tesisleri.

Sanayi ve imalat tesisleri: 2000 m²’den büyük alanlarda.

Resmi binalar: 1000 m² ve üzeri alanlarda.

Stadyumlar: 5000 kişi ve üzeri kapasitede, sığınak alanı seyirci kapasitesinin en az %3’ü olacak şekilde.

Teknik Standartlar: 60 cm Beton Duvar ve Nükleer Filtre Maliyetleri

Sığınak tasarımında temel kriterlerden biri kişi başına düşen alan olup, yönetmelik bu değeri en az 1 m² net alan olarak belirlemiştir. Bu ölçü, hem hareket kabiliyeti hem de uzun süreli barınma koşulları açısından minimum gereklilik olarak kabul edilir.

Yapısal dayanım açısından ise duvarların en az 60 cm kalınlığında beton veya eşdeğer malzemeden yapılması zorunludur. Bu kalınlık, özellikle patlama basınçlarına ve radyasyon etkilerine karşı koruma sağlamak için kritik öneme sahiptir.

İç mekân yüksekliği minimum 2.40 m olarak belirlenmiş olup, bu ölçü hem havalandırma verimliliği hem de psikolojik konfor için gereklidir.

Hijyen ve yaşam destek unsurları da yönetmelikte detaylı şekilde ele alınmıştır. Sığınaklarda tuvalet, lavabo, mutfak nişi, yangın söndürme cihazı ve ilk yardım dolabı gibi donanımların bulunması zorunludur. Bu unsurlar, uzun süreli kullanım senaryolarında temel yaşam ihtiyaçlarının karşılanmasını garanti eder. Havalandırma sistemi ise sıradan bir mekanik düzenekle sınırlı olmayıp, nükleer tip filtreli mekanik sistem ve jeneratör destekli enerji altyapısı ile tasarlanmalıdır. Bu, hem dış ortamdan gelebilecek kimyasal veya biyolojik tehditlere karşı koruma sağlar hem de enerji kesintilerinde sürekliliği garanti eder.

Ancak bu teknik gereklilikler, maliyet açısından ciddi bir etki oluşturacaktır. Örneğin, 60 cm kalınlığında beton duvarlar ve nükleer filtreli havalandırma sistemleri, standart bir bodrum kat maliyetini yaklaşık %30-40 oranında artırabilir.

Ayrıca jeneratör ve enerji altyapısı için ayrılacak ek alan, hem mimari tasarımda kayıp alan oluşturacak hem de yatırımcı için ilave finansman gerektirecektir. Bu nedenle, sığınak tasarımı artık yalnızca bir güvenlik unsuru değil, proje bütçesinde stratejik bir maliyet kalemi olarak değerlendirilmelidir.

Sığınak Yönetmeliği-Foto Kaynak: AAİletişim altyapısı da kritik bir unsur olarak öne çıkmaktadır. Yönetmelik, sığınaklarda uydu telefonu altyapısı ve acil durum Wi-Fi noktası bulunmasını öngörmektedir. Bu özellikler, kriz anlarında dış dünya ile bağlantının kesilmemesi için hayati önem taşır. Fakat elbette bu standartların uygulanması, mekanik tesisat ve enerji sürekliliği açısından ek maliyetler doğuracaktır. Proje planlamasında özellikle jeneratör ve havalandırma sistemleri için ayrı alanların ayrılması gerekecek, bu da hem mimari hem de bütçe açısından dikkatli bir optimizasyon süreci gerektirir.

Yeni Yönetmelikle Sığınak Zorunluluğu Getirilen Alanlar (Metro ve Millet Bahçeleri)

Yeni düzenlemeler, kamusal ve özel alanlarda sığınak altyapısının güçlendirilmesini hedefliyor. Özellikle metro tünelleri, artık yalnızca ulaşım işleviyle sınırlı kalmayacak; bu yapılar genel sığınak vasfında projelendirilecek. Bu yaklaşım, şehir içi kriz senaryolarında metro hatlarını stratejik bir güvenlik ağına dönüştürmeyi amaçlıyor. Benzer şekilde, millet bahçeleri için getirilen kriterler dikkat çekici: 15.000 m² üzerindeki bahçelerde, toplam alanın %3’ü oranında yeraltı sığınak yapılması zorunlu hale geliyor. Bu, açık alanlarda güvenlik altyapısının doğaya entegre edilmesi anlamına geliyor ve tasarım sürecinde peyzaj ile mühendislik disiplinlerinin birlikte çalışmasını gerektiriyor.

Metro İstasyonları İçin Yeni Düzenlemeler – Foto Kaynak-AA

Özel sektör açısından en kritik değişikliklerden biri ise alışveriş merkezleri (AVM) ve otoparklar için getirilen zorunluluk. Yönetmelik, bu yapıların bodrum katlarının sığınak vasfında düzenlenmesini şart koşuyor. Bu durum, mevcut projelerde ciddi revizyonlar gerektirecek; özellikle AVM projelerinde bodrum katların yeniden tasarlanması, mekanik tesisat ve havalandırma sistemlerinin sığınak standartlarına uygun hale getirilmesi anlamına geliyor. Bu da hem mimari hem de maliyet açısından önemli bir etki oluşturacak.

Genel olarak bakıldığında, bu düzenlemeler şehir güvenliğini artırırken, proje maliyetlerinde belirgin bir yükseliş öngörülüyor. Kamusal alanlarda bu maliyetler kamu bütçesiyle karşılanabilirken, özel sektör projelerinde yatırımcıların ek finansman planlaması yapması kaçınılmaz olacak. Ayrıca, bu zorunluluklar tasarım süreçlerinde çok disiplinli bir yaklaşımı zorunlu kılıyor; mimarlar, inşaat mühendisleri, mekanik tesisat uzmanları ve peyzaj tasarımcıları artık aynı masada oturmak zorunda.

Mevcut Sığınaklar İçin Düzenlemeler ve Tadilat Maliyetleri

Mevcut Sığınaklar İçin Düzenlemeler, yönetmeliğin en kritik aşamalarından birini oluşturuyor. Yeni kurallar, yalnızca yeni yapılacak projeleri değil, mevcut sığınakları da kapsıyor. Buna göre, tüm özel ve genel sığınaklar bir yıl içinde denetime tabi tutulacak. Bu denetimler, özellikle eski binalarda ciddi tadilat ihtiyacını gündeme getirebilir. Yapısal dayanım, havalandırma, enerji sürekliliği ve hijyen standartları açısından eksiklikler tespit edilirse, yönetmeliğin 14. maddesi uyarınca yaptırım uygulanacak. Bu durum, bina yönetimleri için hem ek maliyet hem de zaman baskısı anlamına geliyor.

Bir diğer önemli husus, AFAD’a bildirim zorunluluğu. Mevcut sığınakların ruhsat ve kapasite bilgileri, merkezi bir veri tabanında toplanacak. Bu uygulama, afet yönetimi açısından kritik bir adım; çünkü kriz anlarında hangi binada ne kadar kapasite olduğu önceden bilinecek. Ancak bu süreç, özellikle ruhsatı eksik veya kapasitesi belirsiz olan eski yapılar için ciddi bir uyum süreci gerektiriyor.

Genel olarak, bu düzenlemeler şehir güvenliğini artırmayı hedeflerken, mevcut yapıların uyum maliyetlerini de gündeme getiriyor. Özellikle apartman yönetimleri ve site yönetimleri için bu durum, bütçe planlamasında yeni bir kalem oluşturacak. Ayrıca, denetim sürecinde ortaya çıkacak tadilat ihtiyacı, hem teknik hem de hukuki açıdan dikkatli bir yönetim gerektirecek.

Sonuç ve Öneriler: Yeni Sığınak Yönetmeliği Maliyet Yönetimi

7 Kasım 2025 tarihinde yürürlüğe giren Sığınak Yönetmeliği, ülkemizin güvenlik altyapısını güçlendirmeyi hedefleyen stratejik bir adım olmakla birlikte, inşaat sektöründe maliyet dinamiklerini köklü biçimde değiştirecek. Yönetmelikte öngörülen teknik standartlar – kalın beton duvarlar, nükleer filtreli havalandırma sistemleri, jeneratör destekli enerji altyapısı, iletişim donanımları ve hijyen alanları – hem malzeme hem de işçilik açısından ciddi bir ek yük getirecek. Özellikle konut projelerinde bodrum katların sığınak fonksiyonuna uygun hale getirilmesi, AVM ve otoparklarda mekanik tesisatın yeniden tasarlanması, metro ve millet bahçesi gibi kamusal alanlarda yeraltı sığınaklarının entegrasyonu, proje bütçelerinde %8 ila %15 arasında bir artış ön görülmesine neden olabilir.

Bu maliyet artışı kısa vadede yatırımcılar ve müteahhitler için finansal baskı oluşturacak; ruhsat süreçlerinde sığınak uygunluğu kritik bir kontrol noktası haline gelecektir. Fakat uzun vadede, bu yatırımların hem şehir güvenliği hem de afet yönetimi açısından sağlayacağı faydalar, ekonomik ve sosyal riskleri minimize ederek ülke genelinde sürdürülebilir bir güvenlik altyapısı oluşturacaktır. Özel sektör için en önemli strateji, bu ek maliyetleri erken planlama aşamasında öngörmek ve tasarım süreçlerinde disiplinler arası entegrasyonu sağlamak olacaktır. Kamu projelerinde ise bütçe revizyonları ve merkezi finansman desteği kaçınılmaz görünüyor.

Sonuç olarak, yeni yönetmelik yalnızca bir teknik düzenleme değil; aynı zamanda maliyet yönetimi, risk azaltma ve şehirleşme politikalarında yeni bir paradigma anlamına geliyor. Bu nedenle, sektör oyuncularının bu değişimi bir yük değil, uzun vadeli bir yatırım olarak görmesi kritik önem taşıyor.